Türk  Matematikçileri

 
Öneri ve yorumlarınız için - Ali Sinan Sertöz -
 

Hüseyin Rıfkı Tamani (...-1817)

• Kırım'ın Taman beldesinde doğmuştur. Doğum tarihi bilinmemektedir. 1806 yılından ölümüne dek Mühendishane'de başhocalık yaptığı bilinmektedir. İngiliz matematikçi John Bonnycastle'in 1789 yılında yayınladığı Öklid'in Elemanlar kitabını kullanıp, geometriyle ilgili olmayan kısımları dışarda bırakarak, Elemanlar'ın tercümesini yapmıştır.
  
  Zamanın padişahı III. Selim, askeriyenin işine yaramayan bilgilerle meşgul olan âlimleri müderris olarak atamayacağını açıkça beyan edince, Elemanlar’ı çevirmeyi planlayan Tâmâni çareyi Bonnycastle çevirisini Türkçe’ye aktarmakta bulmuştur. John Bonnycastle, bir askeri okulda okutulmak üzere Elemanlar’ın içinden subayların işine yarayacak kısımları ayıklayıp İngilizce’ye çevirmiştir. Uzun yıllar bu çeviri askeri okullarda kullanılmıştır. Kaba bir hesapla Bonnycastle çevirisi Elemanların 465 önermesinin 185’ini içerir, yani Bonnycastle Elemanların yaklaşık % 40’ını çevirmiştir. Tâmâni’nin Türkçeye çevirdiği Elemanlar işte bu çeviridir
  
  Bu çalışmanın Elemanlar'ın ilk Türkçe tercümesi olduğu düşünülmektedir.
  
  
• Ali Rıza  Tosun, 2007 yılında, "Hüseyin Tamani'nin çalışmaları ışığında Öklid geometrisinin Türkiye'ye girişi" başlıklı bir doktora tezi yazmıştır. Tezin bir kopyasına buradan ulaşabilirsiniz. (Yukarıdaki bilgiler bu kitaptan alınmıştır.)
  
• Tamami hakkında ayrıntılı bilgiler için bkz  Osmanlı Matematik Literatürü Tarihi, I. cilt,  hazırlayanlar: Ekmeleddin İhsanoğlu, Ramazan Şeşen, Cevat İzgi, sayfalar 266-272.

Başhoca İshak Efendi (1748-1835)

• Başhoca'nın doğum ve ölüm tarihleri İnternet'te kaynak belirtilmeden verilmiştir. Ölüm tarihi doğru olmakla beraber, doğum tarihinin yaklaşık olduğunu sanıyorum.
• Cem Tezer'in kapsamlı bir yazısı ve bu konuda yaptığı bir konuşmanın metni.
• Maverd blog sayfasından yazarı bilinmeyen kapsamlı bir yazı.
• Türk Matematikçileri, Kemal Zülfü Taneri, Cinius Yayınları, 2009.
  

Hüseyin Tevfik Paşa (1832-1901)

• Hüseyin Tevfik Paşa ve Linear Algebra, Kazım Çeçen, İTÜ Bilim ve Teknoloji Tarihi Araştırma Merkezi Yayın no: 5, 1988 İstanbul.
• Hüseyin Tevfik Paşa, Kazım Çeçen, Bilim ve Teknik Dergisi, sayı 285, sayfa 42, Ağustos 1991.
• Vidinli Hüseyin Tevfik Paşa, Cem Tezer, 2010.
• Salih Zeki Bey'e göre Vidinli Tevfik Paşa, Celal Saraç, Bilim Tarihi, Sayı 9, Temmuz 1992.
• Hüseyin Tevfik Paşa, Fikri Akdeniz, Matematik Dünyası Dergisi, 1998-IV, 10-11.
• Darüşşafaka Lisesinin kurucularından olan Vidinli Hüseyin Tevfik Paşa'nın mezarı İstanbul Eyüp'tedir.  Cemiyet’in  148. Kuruluş yıldönümü olan 30 Mart 2011'de bir grup Darüşşafakalı Paşanın mezarını ziyaret ettiler. Bu fotoğraf, o ziyaretin anısıdır. Resimdekiler, soldan sağa, 10B Nur Dural, 10C Hikmet Zeynep Kazu, Darüşşafaka Cemiyeti Yönetim Kurulu üyesi (ve Darüşşafaka'dan sınıf arkadaşım) Beşir Özmen, 11FA Fatih Mehmet Boran, 11FB Ulaş Çavdar, 9B Gül Tali ve Darüşşafaka Lisesi öğretmeni İsa Meşe.
• Türk Matematikçileri, Kemal Zülfü Taneri, Cinius Yayınları, 2009.
• Osmanlı Matematik Literatüründe Darüşşafaka, Beşir Özmen'in bir derlemesi.
• Alp Eden ve Ersin Karabudak'ın Hüseyin Tevfik Paşa'nın vektör çarpımı üzerine kapsamlı yazıları
  

Salih Zeki (1864-1921)

• Hüseyin Tevfik Paşa ve Linear Algebra, Kazım Çeçen, İTÜ Bilim ve Teknoloji Tarihi Araştırma Merkezi Yayın no: 5, 1988 İstanbul.
• Bir Eğitim ve Bilim Öncüsü, Erdal İnönü, TÜBİTAK-Yapı Kredi Yayınları, 1997, İstanbul.
• Salih Zeki Bey-Hayatı ve Eserleri, Celal Saraç, Kızılelma Yayıncılık, İstanbul, 2001.
• Salih Zeki-Matematik Dünyası Dergisi Kış 2003 sayısı
• Kısa biyografi.
• Salih Zeki'nin mezarı, Fatih Camisi haziresindedir. Bir grup Darüşşafaka öğrencisi 2009'un son haftasında, Darüşşafaka'dan sınıf arkadaşım ve şimdi Darüşşafaka Cemiyeti başkan yardımcısı Beşir Özmen ve o yıl Darüşşafaka Lisesi matematik bölümü başkanı olan Bediz Gürel eşliğinde Salih Zeki'nin mezarını ziyaret ettiler. Bu fotoğraf, o ziyaretin anısıdır.
• Anabritannica ve Meydan-Larousse ansiklopedileri "Salih Zeki" maddesi.
• Bilim tarihiyle ilgili eseri Asar-ı Bakiye kitabının yeni yazıyla kopyaları Türk Matematik Derneği sayfasındadır.
• Asar-ı Bakiye Ebabil yanınevi tarafından 2007 yılında basıldı.
  
• Darüşşafaka Lisesi, Liselerarası Salih Zeki Matematik Araştırma Projeleri Yarışması düzenliyor.
• Salih Zeki adına çıkarılmış bir posta pulumuz var, http://www.bilimtarihi.org/Pullar/pullar.htm
• Türk Matematikçileri, Kemal Zülfü Taneri, Cinius Yayınları, 2009.
• Osmanlı Matematik Literatüründe Darüşşafaka, Beşir Özmen'in bir derlemesi.
• Feza Günergun hocanın 2 Haziran 2011 günü Darüşşafaka Lisesi Salih Zeki Proje Yarışması açılışında yaptığı konuşmanın metni ve görsel sunumu.
• Vikipedia Salih Zeki maddesi.
  
• Darüşşafaka Cemiyeti'nden bir özet bilgi.
   

Mehmet Nadir (1856-1927)

• Bir Eğitim ve Bilim Öncüsü, Erdal İnönü, TÜBİTAK-Yapı Kredi Yayınları, 1997, İstanbul.
• Osmanlı Matematik Literatüründe Darüşşafaka, Beşir Özmen'in bir derlemesi.

Kerim Erim (1894-1952)
İlk doktoralı matematikçimiz.
Anısına 1977 yılında TÜBİTAK Hizmet Ödülü verildi.

• Bir Eğitim ve Bilim Öncüsü, Erdal İnönü, TÜBİTAK-Yapı Kredi Yayınları, 1997, İstanbul.
• Matematikçi Kerim Bey ve Einstein, Matematik Dünyası Dergisi, 2004 Kış sayısı.
• Matematikte Bir Öncü Kerim Erim, Osman Bahadır, Anahtar Kitaplar Yayınevi, 2006, İstanbul.
• Einstein ile Bir Saat-Kerim Erim, Matematik Dünyası Dergisi, 2004 Kış sayısı.
• Anabritannica ve Meydan-Larousse ansiklopedileri "Erim Kerim" maddesi.
• Kerim Erim ilk doktoralı matematikçimiz olarak kayıtlardadır. (Bkz: Inönü, E., 1973. 1923–1966 Dönemi Türkiye Matematik Araştırmaları Bibliyografyası ve Bazı Gözlemler. Orta Dog˘u Teknik Üniversitesi Yayını, Ankara.)
• Kerim Erim doktorasını  22 Ağustos 1919 tarihinde Almanya Erlangen'deki Frederich-Alexanders Üniversitesinde Ernst Fischer yönetiminde tamamlamıştır. Tez başlığı Über die Tragheitsformen eines Modulsystems'dir. Fakat Kerim Erim tezini resmi olarak 10 yıl sonra teslim ettiği için resmi tez hocası da Ernst Fischer'in yerine gelen Otto Haupt'tur. (Bkz: Eden ve İrzik, German Mathematicians in Exile in Turkey, Historia Mathematica, 39 (2012) 432-459, sayfa 437, dipnot 15.)
  
• Zekeriya Duru'nun Feza Günergun hocamızın yönetiminde 2017'de hazırladığı "Kerim Erim'in Matematik Çalışmalarının Bilim Tarihi Açısından Değerlendirilmesi" başlıklı yüksek lisans tezine buradan ulaşabilirsiniz.
  

Fatin Gökmen (1877-1955)
1973'de anısına TÜBİTAK Hizmet Ödülü verilmiştir.

• Vikipedia Fatin Gökmen maddesi.
• Beşir Özmen'in bir derlemesi.
• Hayalden Gerçeğe Fatin Gökmen Planetaryumu P&G tarafından Darüşşafaka Lisesinde kuruldu.
  

Salih Murat Uzdilek (1891-1967)

• Matematikçi, fizikçi ve müzikolog. İstanbul Teknik Üniversitesinde Ordinaryüs Profesör oldu.
• 1914 yılında İngiltere'de öğrenci iken Napier logaritmasının bulunuşunun üç yüzüncü yılı münasebetiyle yapılan toplantıda "Logaritmanın Türkiye'ye Girişi" adlı bir bildiri sunmuştur.
  
• Bu bildiri şu kitapta. Ayrıntılar burada.
  
• Kısa bir tanıtım yazısı.
  

Nazım Terzioğlu (1912-1976)

• Kısa biyografi.
• Bilim Tarihi (Aylık Dergi), Şubat 1993, Sayı 16, s. 11-19. (Yazan: Nuran Yıldırım)
• Türk Matematik Derneği, Nazım Terzioğlu bursu veriyor:  Burs yönetmeliği.

Orhan Alisbah (1910-1989)

• Orhan Alisbah
• Bilkent Üniversitesi Matematik Bölümü her yıl Orhan Alisbah Ödülleri veriyor.
• Oğlu Birsel Alisbah ve Albert Einstein
  

Cengiz Uluçay (1915-1989)

• Cengiz Uluçay'ın Fonksiyonlar Teorisi Ve Riemann Yüzeyleri kitabı.

Hüseyin Demir  (1916-1995)

• Cem Tezer, Hüseyin Demir: Hayatı ve Eserleri, Matematik Dünyası  Cilt 5, Sayı 3  (1995) 1-9.
• Hüseyin Demir'in 1931'de Darüşşafaka'da ortaokul öğrencisiyken bulduğu Pisagor Teoremi kanıtı. (Kaynak: Ö. Özlük, A. Şengül, C. Tezer, Pisagor teoreminin çeşitli ispatları, Matematik Dünyası, Cilt 1, Sayı 3, (1991) 6-9.
• Cem Tezer'in 31 Mayıs 2012 Perşembe günü Darüşşafaka'da yaptığı sunum.
• Benim Hüseyin Demir sayfam. Hüseyin Demir'in yayımlanmış problemleri ve çözümleri kitapçığı da bu sayfada.
  

Orhan Şerafettin İçen (1920-1995)

• Hülya Şenkon'un "Orhan İçen: Hayatı ve Eserleri" yazısı.
• "Işıkla Yazılmış Öyküler" belgesel dizisinde "Düşlerin Matematiği" bölümü Prof. İçen'in hayatını anlatır. 
• 1974 yılında Cahit Arf'la beraber TÜBİTAK Bilim Ödülünü paylaşmıştır.
  

Cahit Arf  (1910-1997)

• Tübitak Bilim Teknik Dergisi Cahit Arf ozel sayisi. (Şubat 1998, 363. sayı eki)
  
• Tübitak Bilim Teknik Dergisi Cahit Arf  üzerine kapsamlı bir yazı: Sayi 315, Subat 1994, sayfa 72-80.
• Bir Efsanenin Ardindan: Tübitak Bilim Teknik Dergisi, Sayi 364, Mart 1998, sayfa 98-99.
• Ustaya Saygı: Cahit Arf, Doğan Çoker, Matematik Dünyası Dergisi, 1998-I, 2-10.
• Arf hakkında "History of Mathematics" bağlantısından da bilgi alınabilir.
• Türk Matematik Derneği Cahit Arf'ın toplu eserlerini yayınladı, Collected Papers of Arf.
• Benim Tanıdığım Cahit Arf, Robert P. Langlands, Matematik Dünyası Dergisi Kış 2003 sayısı.
• Anlamak Tutkunu Bir Matematikçi CAHİT ARF, Hazırlayanlar: Tosun Terzioğlu ve Akın Yılmaz, Türkiye Bilimler Akademisi Yaşam Öyküleri 4, (2005).
  Kitap tanıtımı: "Anlamak" Tutkunu Bir Matematikçi: Cahit Arf, Ali Nesin, Matematik Dünyası Dergisi 2004-IV sayısı.
• Cahit Arf-Bir Efsane Böyle Geçti, Oyun, 1 perde 2 sahne. 
• Cahit Arf'lı Anılar, Baraka Dergisi, İstanbul ODTÜ Mezunları Derneği Yayın Organı, Aralık 2005, s10-11.
• Anabritannica ve Meydan-Larousse ansiklopedileri "Arf Cahit" maddesi.
• Arf'ın çalışmaları hakkında bazı teknik makaleler.
• Türk Matematik Derneği, Cahit Arf bursu veriyor: Burs yönetmeliği.
• Cahit Arf ile çekilmiş iki fotoğraf.
• A Scientific Biography of Cahit Arf (1910-1997), Sinan Sertöz.
  
• Bu yazı 3-5 Mayıs 2007 tarihleri arasında Ankara Üniversitesi Bilim Tarihi Anabilim Dalı ve Bilim Ütopya Kooperatifi tarafından ortaklaşa düzenlenen "Cumhuriyet ve Bilim Sempozyumu"nda bir Cumhuriyet Dönemi bilim adamı olarak Cahit Arf'ı kısaca tanıtmak için Turgur Önder'in yaptığı yarım saatlik konuşmanın metnidir.
  

Ratip Berker (1909-1997)

• Vikipedia Ratip Berker maddesi.
• TÜBİTAK eski başkanı olarak bir tanıtım yazısı.
• Ekşi Sözlük girdileri.

Berki Yurtsever (1914-1998)

• Kimdir
  

Masatoshi Gündüz İkeda  (1926-2003)  

• Bilim ve Teknik Dergisi, Sayı 347, sayfa 74, Ekim 1996.
• Matematik Dünyası 2003-I, Masatoshi Gündüz İkeda (1926-2003).
• Matematik Dünyası 2003-II Gündüz İkeda'yı Anma Toplantısı.
• Ikeda-A life devoted to mathematics, yazan Cemal Koç, Turkish Journal of Mathematics 27 (2003) 461-471.
• Ikeda, yazan Mehpare Bilhan, Turkish Journal of Mathematics 23 (1999) 461-463.
• Ikeda hakkında "History of Mathematics" bağlantısından da bilgi alınabilir.
• Matematik Vakfı, Masatoshi Gündüz İkeda Araştırma Ödülü veriyor.
• Türk Matematik Derneği Gündüz İkeda bursu veriyor: Burs yönetmeliği.

Suzan Kahramaner (1913-2006)

• Doktorasını 1949 yılında İstanbul Üniversitesinde Kerim Erim yönetiminde almıştır.
• Işık Üniversitesinde 2013 yılında bir anma toplantısı yapıldı.
  

Hülya Şenkon (1941-2008)

• Çiğdem Gencer yazısı.
•  Hülya Şenkon (1941-2008)
•  Hülya Şenkon'un Ardından
•  Öğretmenim Hülya Şenkon
•  Gümüş Saçlı
•  Hoş Seda
• Türk Matematik Derneği Hülya Şenkon Teşvik Bursu veriyor.
• Vikipedi bağlantısı
  

Cemal Koç (1943-2010)

• Cemal Koç (1943-2010)
• Kendi Değerlerimizi Bilirsek
• Cemal Hocamın Ardından
• Matematik Dünyasından Sonsuzluğa
• Sevgili Hocam...
• Bayrak Düşmedi
• Cemal Koç
• Ardından
  

Selma Soysal (1924-2011)

• Politikacı Mümtaz Soysal'ın ablasıdır.
• 1949 yılında İstanbul Üniversitesinde Cahit Arf yönetiminde doktora çalışmasını tamamlamıştır.
• Matematik Dünyası Dergisinde bir yazı
• Bir söyleşisi için bkz: Firdevs Gümüşoğlu, Cumhuriyet'te İz Bırakanlar, Kaynak Yayınları, 2001.
• Selma Soysal'ın yazılarına dipnotlar, Matematik Dünyası Dergisi 2014-III,  s30-35.
• Vikipedi bağlantısı
  

Tosun Terzioğlu (1942-2016)

• Vikipedi
• TÜBİTAK 
• Türk Matematik Derneği
• Mete Han Karakaş'ın derlediği bağlantılar:
  
  
  • Emre Kongar'ın Tosun Terzioğlu Hocamız için yazdığı gazete yazısı:
    http://www.cumhuriyet.com.tr/koseyazisi/487725/Tosun_Terzioglu.html
    
    
  • Sabancı Üniversitesi'nin "SU Dergi" Tosun Terzioğlu Özel Sayısı:
    https://fens.sabanciuniv.edu/sites/fens.sabanciuniv.edu/files/su_dergi_tt_ozel.pdf
    
    
  • Sabancı Üniversitesi "Tosun Terzioğlu Kürsüsü" oluşturmuş:
    https://fens.sabanciuniv.edu/tr/tosun-terzioglu-kursusu
    
    
  • Türk Matematik Derneği, Tosun Terzioğlu Bursu veriyor:
    http://tmd.org.tr/burslar/
    
    
  • Türk Matematik Derneği, 2016 yılından beri Tosun Terzioğlu Konuşması düzenliyor:
    http://tmd.org.tr/tosun-terzioglu-konusmasi/
    
  
  

• Turgut Önder'in Matematik Dünyası dergisindeki yazısı.
• Kendi ağzından kısa hayat hikayesi
• Makaleleri
  

• Kendi kaleminden: Hayatım
  
• Yayınları
• Ardından
• In Memoriam-Fatma Muazzez Şimşir
  

Mete Han Karakaş'ın Türk Matematikçileri sayfası için derlediği video bağlantıları



Hüseyin Demir Hocamız için Cem Tezer Hocamızın seminer videosu: https://www.youtube.com/watch?v=qEM6isZQnfc

https://www.youtube.com/watch?v=9A7EaFq7AyI Türklerin Matematiğe Katkıları Part I
https://www.youtube.com/watch?v=eImuQz2GFuM Türklerin Matematiğe Katkıları Part II Cem Tezer Hocamızın seminer videoları.

Hüseyin Tevfik Paşa için Celal Şengör ve İlber Ortaylı televizyon programından kesit:
https://www.youtube.com/watch?v=FdyEVNsBMwc

Tosun Terzioğlu Hocamızın evinde, ODTÜ Matematik Bölümü, son seminer videosu:
https://www.youtube.com/watch?v=F6BtUMcBlCQ Part I
https://www.youtube.com/watch?v=lY0EI4gqE90 Part II

Yıldıray Ozan Hocamızın Arf Değişmezi üzerine yaptığı Türkçe seminer:
https://www.youtube.com/watch?v=Dp2HHTWQXhQ Part I
https://www.youtube.com/watch?v=WgyLZlG3xHg Part II
https://www.youtube.com/watch?v=ZHcSGGYOfCk Part III

Görüş ve önerileriniz için:
  Ali Sinan Sertöz   

Genel Internet Kaynakları:

Türkiye'de Cumhuriyet Dönemi Matematiğine Kısa Bir Bakış, Melek Dosay GÖKDOĞAN  (yerel kopya)

Ottoman Mathematical Culture in the Nineteenth Century, (Ondokuzuncu yüzyılda Osmanlı matematik kültürü), History and Pedagogy of Mathematics (HPM Newsletter), No: 60, November 2005, pp 15-21. Melek Dosay GÖKDOĞAN  (yerel kopya)


Bilim Tarihi

Matematik Bağlantıları

Osmanlı dönemi matematikçileri için bazı kaynaklar:

• Osmanlı Matematik Literatürü Tarihi, (2 Cild),  Hazırlayanlar: Ekmeleddin İHSANOĞLU, Ramazan ŞEŞEN, Cevat İZGİ.  İslam Tarih, Sanat ve Kültür Araştırma Merkezi (IRCICA) yayını, CXII+720 sayfa, İstanbul 1999.
  ISBN: 92-9063-078-7
• Osmanlılarda Bilim ve Teknoloji, Aykut KAZANCIGİL, Ufuk Kitapları no: 8, 366 sayfa, İstanbul 2000.
  ISBN: 975-94326-3-3
• Osmanlılar ve Bilim, Ekmeleddin İHSANOĞLU, Nesil Yayınları, 320 sayfa, İstanbul 2003.
  ISBN: 975-6401-04-4

Kişisel  notlar:
Hüseyin Tevfik Paşa Darüşşafaka Lisesinin kurucularındandır (o sırada 31 yaşındadır). 

Mehmet Nadir Darüşafaka'da hocalık yapmıştır. Çok titiz  not vermesiyle tanınan Mehmet Nadir'in Darüşşafaka'daki öğrencilerinden Salih Zeki'ye bir sınav kağıdında sonsuz notu verdiği İnönü'nün kitabında anlatılır... Salih Zeki'nin Darüşşafaka'daki matematik hocaları arasında Mehmed Şükrü Paşa da vardır.

Fatin Gökmen, hem Darüşşafaka'da öğretmenlik yapmış hem de Darüşşafaka Cemiyeti'nde Yönetim Kurulu üyeliği yapmıştır.
Ord. Prof. Dr. Mehmet Emin Kalmuk,  (1869-1954), hem Darüşşafaka mezunudur hem de 27 yıl Darüşşafaka'da matematik öğretmenliği yapmıştır.

Salih Zeki 1882 Darüşşafaka mezunudur.
Berki Yurtsever 1933 Darüşşafaka mezunudur.
Hüseyin Demir  1935 Darüşşafaka mezunudur.

Osmanlı Matematik Literatüründe Darüşşafaka, Beşir Özmen'in bir derlemesi.
Derlemede adı geçenler: Mehmed İzzet, Yusuf Ziya Paşa, Sadeddin, Mehmed Vefik, Vidinli Hüseyin Tevfik Paşa, Muhtar Servet Paşa, Rasih Bey, Ahmet Mithat Efendi, Rıfat Paşa, Ahmet Ragıp Paşa, Gazi Ahmed Muhtar Paşa, Hasan Ferid Bey, Ziya Paşa, Salih Zeki, Mehmed Nadir, İsmail Hamid, Ahmet Rasim, Mehmet Emin Paşa, Mustafa Selim, Yusuf Bey.